Congres

Tijdens de normale ontwikkeling van pasgeborene tot de gezonde bejaarde leeftijd ondergaat de slaap veel structurele veranderingen. Deze veranderingen uiten zich in veranderingen in de duur, continuiteit, architectuur zowel in macro – microstructuur van de slaap alsook de ritmiek van de slaap. De onderliggende fysiologische processen die hieraan ten grondslag liggen worden met u doorgenomen. Bij oud- volwassenen worden er duidelijke sexe - verschillen gezien in de slaap welke zich al vanaf de vroeg volwassen leeftijd ingezet hebben. Onderbouwd met mogelijke pathofysiologische verklaringen zullen deze met u besproken worden. De veranderingen van slaap buiten het normale verouderingsproces alsmede de consequenties op het functioneren van het individu en gezondheid in de algemene zin al buiten beschouwing gehouden worden.

Curriculum vitae 

Sinds 2006 ben ik werkzaam neuroloog, klinisch neurofysioloog en somnoloog in het Haaglanden Medisch Centrum, afdeling neurologie, klinische neurofysiologie (KNF) en centrum voor slaap en waakstoornissen (SLC) , te Den Haag. HMC topklinisch en opleidingsziekenhuis waarin het neurocentrum een van de speerpunten is. In het centrum voor Slaap en waakstoornissen is een European sleep research geaccrediteerd slaapcentrum en een erkent topklinisch expertisecentrum voor alle slaapstoornissen Sinds 2013 mag ik als medisch hoofd van KNF en SLC, met een zeer toegewijd team samenwerken. Na mijn promotie in 2004 op het onderwerp ‘ Restless Legs Syndroom; epidemiologie, therapie en pathofysiologie’, blijf ik mij wetenschappelijk inzetten op gebied voor slaap en waakstoornissen met speciale aandacht voor bewegingsstoornis in de Slaap.

Leerdoelen

• Slaapduur, organisatie, continuiteit en achitectuur van een pasgeborene, peuter, kleuter, adoloscenten, jong - en oud volwassenen
• De sexe afhankelijke verschillen in slaap bij ouderen
• De mogelijke oorzaken van de leeftijdsafhankelijke veranderingen in de slaap
• De mogelijke oorzaken van de sexe verschillen in de slaap bij ouderen

OSA wordt geassocieerd met een aantal metabole gevolgen.Zo werd een verhoogde insulineresistentie en gestoorde glucosetolerantie beschreven, onafhankelijk van het lichaamsgewicht, met een toename van de insulineresistentie bij toenemende AHI.Deze relatie werd op populatieniveau bevestigd (Wisconsin Cohort Study, Sleep Heart Health Study).

Uit data van de ESADA studie blijkt tevens dat OSA de glycemische gezondheid voorspelt bij niet-diabetische personen.Intermittente hypoxie en slaapfragmentatie spelen hierbij een sleutelrol in het ontstaan van metabole veranderingen via de activatie van het sympathische zenuwstelsel en pro-inflammatoire pathways.OSA is ook een onafhankelijke risicofactor voor het ontwikkelen van het metabool syndroom.OSA is anderzijds ook een prevalente aandoening bij meerdere endocriene en metabole ziekten, zoals insuline resistentie, type 2 diabetes en het metabole syndroom.  OSA komt ook vaker voor bij patiënten met onbehandelde hypothyroidie (50-100%), in het bijzonder wanneer myxoedeem aanwezig is, gerelateerd aan bovenste luchtwegoedeem en myopathie.  Substitutie therapie leidt tot een significante verbetering van OSA.  OSA komt ook vaak voor bij patiënten met acromegalie.  De prevalentie van slaapapneu varieert hier tussen 12 en 75%, geassocieerd aan een toenemende ernst van acromegalie, een hogere nekomtrek, leeftijd, tongvolume, mucosaal oedeem, hypertrofie van faryngeaal en laryngeaal kraakbeen, neuspoliepen, en gewijzigde craniofaciale dimensies. 

OSA komt ook vaker voor bij patiënten met type 2 diabetes.Studies met continue glucose monitoring technieken hebben positieve effecten gerapporteerd van CPAP op de glycemische controle, reeds na 1 nacht behandeling.De reductie in HbA1c niveau was significant gecorreleerd met CPAP compliance.In meerdere studies werd ook een zeer hoge prevalentie van ernstig OSA (82%) gerapporteerd bij patiënten met het metabole syndroom.De prevalentie van het metabole syndroom is ook hoger bij patiënten met OSA dan in obese personen zonder OSAS (15-20%). Aanwezigheid van beide aandoeningen kan deze metabole abnormaliteiten doen versnellen

Curriculum Vitae

Prof. Dr. Johan Verbraecken is coördinator van het Multidisciplinair Slaapcentrum van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA).  Hij startte zijn carrière in 1991 met twee jaar voltijds onderzoek in het Slaapcentrum UZA, en verdedigde in 1998 zijn proefschrift “Mechanismen van instabiele ademhaling tijdens de slaap bij volwassenen”.  In 1998 werd hij erkend tot longarts.  Tussen 1998 en 2001 was hij werkzaam in Maastricht (MUMC+) en in het Centrum voor Slaapgeneeskunde Kempenhaeghe te Heeze.  In 2001 vervoegde hij de staf Longziekten en de dienst Slaaponderzoek UZA. 

Hij was secretaris en voorzitter van de werkgroep Sleep van de European Respiratory Society, bestuurslid van de European Sleep Research Society en bestuurslid van de Assembly of National Sleep Societies.  Tevens was hij 8 jaar voorzitter van de Belgian Association for Sleep research and  Sleep medicine (BASS). 

Prof. Verbraecken organiseert de Slaapcursus der Lage Landen, in januari 2024 voor de 30^ste keer (tot op heden meer dan 2500 cursisten). 

Hij is co/auteur van meer dan 300 wetenschappelijke publicaties, schreef 3 Europese richtlijnen rond slaapapneu, is hoofdauteur van het Leerboek Slaap en Slaapstoornissen.  Voor het brede publiek schreef hij het boek”SOS Slaap”, “Slaap. Het Nieuwe Medicijn” en “Nooit meer snurken.  De beste oplossingen bij slaapapneu”.    

Leerdoelen

Na de presentatie:

• kent de deelnemer de hormonale veranderingen die plaatsvinden secundair aan OSA 
• kan de deelnemer de metabole gevolgen van OSA benoemen
• heeft de deelnemers meer inzicht in de prevalentie van OSA in een aantal frequent voorkomende endocriene/metabole aandoeningen

Met betrekking tot OSA is het belangrijk te beseffen dat de pediatrische patiënt op veel vlakken verschilt van de volwassen patiënt. De definitie van OSA verschilt tussen kinderen en volwassenen en er kunnen andere klinische consequenties zijn. In de presentatie komen de diagnostische (on)mogelijkheden aan bod en zullen enkele potentiële nieuwe opties aangekaart worden. Chirurgische en niet-chirurgische therapeutische opties worden besproken. Ook is er aandacht voor enkele subpopulaties waarin de prevalentie van pediatrisch OSA verhoogd is. In het bijzonder zal er aandacht zijn voor pediatrisch OSA bij Down syndroom en obesitas en de therapeutische uitdagingen die er voor deze groepen gelden.

Curriculum vitae 

 Na het volgen van de opleiding tot KNO-arts in het Erasmus MC werkte ik ruim twee jaar als fellow in het toenmalige St Lucas Andreas Ziekenhuis. Het focus van het fellowship lag op de, met name chirurgische, behandeling van OSA. Nadien ben ik werkzaam geweest bij de MC groep, eerst in het MC Zuiderzee en in tweede instantie in het MC Slotervaart. In 2018 behaalde ik het examen ESRS somnoloog. Sinds 2019 ben ik werkzaam in het OLVG. Een aanzienlijk deel van mijn klinische werkzaamheden bestaat uit slaapregelateerde zorg, met speciale aandacht voor pediatrisch OSA, met name bij kinderen met Down Syndroom en obesitas. Hiernaast bekleed ik een aantal nevenfuncties die met slaapgeneeskunde te maken hebben; ik ben voorzitter van de Commissie Kwaliteit en Accreditatie van de SVNL, ben lid van het bestuur van de SVNL (ad interim voorzitter, samen met A. Pijpers), zit in de richtlijnen commissie van de ESRS en heb onlangs geparticipeerd in de revisie van de richtlijn pediatrisch OSA.

Leerdoelen

Het herkennen van pediatrisch OSA en weten wat de diagnostische en therapeutische mogelijkheden zijn.

COMISA betekent het gecombineerd voorkomen van insomnie en obstructief slaapapneu (OSA).

Er is sprake van chronische insomnie als er minimaal 3x/week, gedurende minimaal 3 maanden in- en/of doorslaapklachten zijn of vroeg ontwaken is, gecombineerd met klachten overdag, zoals bv. moeheid of concentratieklachten. Chronische insomnie is een aandoening met cognitieve en fysiologische hyperarousal. De eerste keuze van behandeling is cognitieve gedragstherapie voor insomnie (CGTi). De prevalentie in Nederland is ~8%.

OSA is een slaapstoornis waarbij herhaaldelijk de luchtweg vernauwt of dichtvalt, leidend tot intrathoracale drukschommelingen, desaturaties en/of slaapfragmentatie. Zowel anatomische (bouw, overgewicht) als niet anatomische (arousal threshold, loop gain, spierfunctie) factoren spelen een rol bij het ontstaan van OSA. Gangbare behandelingen zijn: gezonde leefstijl bevorderen, CPAP, MRA, houdingstherapie en operatieve behandelingen. Er zijn onderscheidende clusters van OSA patiënten, die zich presenteren met een specifiek klachtenpalet. Overmatige slaperigheid is een belangrijke klacht bij OSA, maar ook insomnieklachten kunnen op de voorgrond staan. Geschatte prevalentie van klinische relevant OSA is ~10%.

Een combinatie van insomnie en OSA lijkt tegenstrijdig, maar er is een grote overlap in symptomen. COMISA komt vaker voor dan op basis van de prevalentie van onderliggende aandoeningen zou worden verwachten. 30- 50% van de obstructief slaapapneu patiënten heeft insomnieklachten en anderzijds voldoet ongeveer een derde van de insomniepatiënten aan de definitie van OSA. Er lijkt sprake van wederzijdse negatieve beïnvloeding. Het stellen van de juiste diagnose en het bepalen van de wijze van interactie tussen de beide aandoeningen in een individuele patiënt is vaak lastig. Er is geen richtlijn voor de behandeling van COMISA; er is nog weinig evidence.  Van belang is te bepalen, multidisciplinair en samen met de patiënt, welke route gekozen wordt. Ervaring in OSA behandeling en CGTi is nodig.

Curriculum vitae

Hennie Janssen is sinds 2010 werkzaam als longarts & somnoloog bij het Centrum voor Slaapgeneeskunde (CSG) Kempenhaeghe. Dit is een multidisciplinair slaapexpertisecentrum met locaties in Heeze en Breda. Kinderen, mensen met verstandelijke beperking, volwassenen inclusief de oudste ouderen met (complexe) slaapstoornissen kunnen in het CSG Kempenhaeghe terecht. Longartsen in Kempenhaeghe behandelen slaapapneupatiënten die vanuit andere ziekenhuizen zijn verwezen met complexe obstructieve slaapapneu, waaronder obstructieve slaapapneu in combinatie met andere slaapstoornissen zoals slapeloosheid (COMISA), en patiënten met centrale slaapapneu.

Leerdoelen

• Kennis hebben van chronische insomnie en van obstructief slaapapneu: pathofysiologie, prevalentie, diagnose en behandeling.
• Vanuit de kennis over de individuele slaapstoornissen begrip hebben van de mogelijke bi-directionele relatie tussen OSA en insomnie.
• Kennis hebben van de diagnostiek en de behandelopties van COMISA

Maxillomandibulaire advancement osteotomie (MMA), ook bekend als bimaxillaire osteotomie, wordt aanbevolen bij volwassenen met een apneu-hypopneu-index ≥ 15 episodes/uur. Deze procedure is aangewezen wanneer conservatieve behandelingen zoals continuous positive airway pressure (CPAP) of mandibulair repositie apparaat (MRA) onvoldoende effect hebben of therapie-intolerantie veroorzaken. MMA kan ook als eerstelijnsbehandeling worden overwogen bij uitgesproken malocclusie, mandibulaire retrognathie of bimaxillaire retrusie. Tijdens deze voordracht worden de overwegingen voor de keuze van MMA, de procedure zelf, de resultaten en recente innovaties besproken. Na het bijwonen van deze lezing krijgt u meer inzicht in MMA als therapie, de relevante factoren en de huidige ontwikkelingen.

Curriculum Vitae

Jean-Pierre studeerde tandheelkunde aan de ACTA en vervolgens geneeskunde aan het VUmc. Hierna specialiseerde hij zich tot MKA-chirurg in het AMC onder prof. dr. Jan de Lange. In 2017 trad hij toe tot de staf van de afdeling MKA-chirurgie in het Amsterdam UMC. Daarnaast is hij in 2020 met een deeltijds aanstelling toegetreden tot de maatschap MKA-chirurgie Noord-Holland-Noord in Alkmaar en Hoorn. Jean-Pierre beoefent de MKA-chirurgie in vrijwel de volledige breedte uit, met uitzondering van de hoofd-hals oncologie en schisiszorg. Hij is een integraal lid van zowel het multidisciplinaire Amsterdam Slaapteam als van het Slaapcentrum in Alkmaar. Naast het verzorgen van patiëntenzorg richt hij zich op het doen van wetenschappelijk onderzoek en besteedt hij, in zijn rol als onderwijscoördinator en examinator van de afdeling MKA-chirurgie aan de UvA, veel tijd aan het opleiden van zowel tandheelkunde- als geneeskundestudenten. Jean-Pierre is (mede)auteur van diverse wetenschappelijke publicaties in verschillende nationale en internationale peer-reviewed tijdschriften met onderwerpen variërend van OSA tot speekselklierchirurgie. Hiernaast verzorgt hij regelmatig voordrachten in zowel binnen- als buitenland. In zijn spaarzame vrije tijd geniet hij met volle teugen van zijn jonge gezin en gaan zij het liefst samen op pad.

Gedurende 45 minuten zal ingezoomd worden op de cognitief gedragstherapeutische
behandeling van slapeloosheid en haar effectiviteit in verschillende groepen. Hierbij is onder
andere aandacht voor:

• Indicatiestelling voor de behandeling en de verschillende cognitief
• gedragstherapeutische stappen, namelijk:
• Psycho-educatie
• Update slaaphygiëne
• Gedragsmatige interventies, zoals stimuluscontrole en slaaprestrictie
• Cognitieve interventies

Curriculum vitae 

Merijn van de Laar promoveerde op het onderwerp persoonlijkheid en slaap en de
behandeling van slapeloosheid. Hij werkte jarenlang bij Kempenhaeghe, Centrum voor
Slaapgeneeskunde en behandelde mensen met diverse slaapproblemen. Nu werkt hij aan de
Universiteit van Maastricht waar hij huisartsen in opleiding lesgeeft over de diagnostiek en
behandeling van slaapproblemen. Verder is hij kennispartner van de Hersenstichting en
heeft hij verschillende boeken en hoofdstukken geschreven, waaronder: “Behandeling van
langdurige slapeloosheid: protocollen in de GGZ en “slapen als een oermens”